صبح زود از نانوایی با چند نان داغ برگشته، به سختی چند پله را تا در منزل آرام طی می کند. نمی تواند کلید را در قفل قرار دهد و ناگهان نقش زمین می شود. همسر او که در سکوت دقایق آغاز بامداد متوجه صداها  می شود به پشت در می آید و وقتی با صحنه بالا رو به رو می شود نمی داند چکار کند. اگر شما در آن جا حضور داشتید می دانستید چه باید بکنید؟

آمار اروپا نشان می دهد که سالانه به ازای هر هزار نفر جمعیت ۴ نفر دچار ایست قلبی می شوند. اگر فرض بگیریم این آمار در کشور ما هم صدق می کند( که به نظر می رسد در کشور ما این آمار بالاتر باشد) بدین معنی است که سالانه ۲۸۰،۰۰۰ نفر دچار ایست قلبی می شوند. شاید درصد بسیار کمی از این تعداد در بیمارستان یا نزدیکی بیمارستان دچار این حادثه شوند. به طور معمول این اتفاق صبح زود و طبق آمار ایالات متحده در نزدیک به هشتاد درصد موارد در منازل رخ می دهد. کسی که سر رشتهای از پزشکی و پرستاری ندارد، چه کار می تواند بکند؟

خواب بودم!

هر کسی که روی زمین افتاده دچار ایست قلبی نشده است. کسی که روی زمین افتاده را صدا کنید بعد با یک فشار دردناک روی پوست( مثلاً پوست روی جناغ سینه) واکنش او را ببینید و اگر هیچ واکنشی ندیدی دقت کنید که آیا نفس می کشد یا نه. این کارها نباید بیش از ۱۰ ثانیه طول بکشد.

برخی از افراد به علت سوء مصرف مواد مخدر و داروهای خیابانی شاید در هشیاری بسیار کمی باشند اما آنها تا وقتی نفس می کشند به کار خاصی از طرف افراد عادی نیاز ندارند.

کسی که به صدا و تحریک دردناک واکنش نشان نمی دهد و نفس هم نمی کشد به کمک شما نیاز دارد.

ماساژ قلبی

بر پایه آخرین راهکار درمان ایست قلبی، مهمترین کار قابل انجام توسط افراد عادی ماساژ قلبی یا به عبارت درست تر فشار دادن قفسه سینه است. با توجه به این که تعداد فشار وارده در دقیقه باید در حدود ۱۰۰ باشد توصیه می شود تا حد ممکن تند فشار دهید. اما فقط سرعت کافی نیست. میزان فشار وارده باید به حدی باشد که خون موجود در قلب را به داخل رگها بفرستد. پس محکم و تند قفسه سینه را فشار دهید. پیش از انجام این کار بیمار را به پشت روی سطحی سفت بخوابانید. اگر روی تشک یا جای نرم این این کار انجام شود، فشار وارده به قلب کمتر خواهد بود. سپس پیراهن بیمار را کنار زده و دو دست خود را روی یکدیگر و در مرکز قفسه سینه روی جناغ بیمار قرار دهید. سپس محکم و تند قفسه سینه بیمار را به طور متناوب فشار دهید. پس از وارد کردن فشار باید اجازه دهید قفسه سینه بالا بیاید و سپس فشار بعدی را محکم و تند وارد کنید.

بهتر است برای این که از وزن تنه خود در این فشار استفاده کنید، آرنجها در هنگام فشردن خم نشوند. اگر فشار وارد شده محکم و تند نباشد جریان خونی که در رگها به وجود می آید به اندازه ای نخواهد بود که مغز و قلب فرد را سالم و زنده نگه دارد. زمانی که این ماساژ قلبی متوقف می شود یعنی جریان خون در رگهای بیمار متوقف است. این زمان را به حداقل برسانید.

کمک خواستن

همزمان با اغاز ماساژ قلبی با فریاد زدن از دیگران کمک بخواهید. ابتدا از دیگران بخواهید که در صورت امکان وسیله نقلیه ای جهت انتقال بیمار به درمانگاه یا بیمارستان فراهم کنند یا با اورژانس(تلفن ۱۱۵) تماس بگیرند و کمک بخواهند. سپس از آنها بخواهید ببینند شما چکار می کنید که تا رسیدن آمبولانس اورژانس بتوانند در ماساژ قلبی به شما کمک کنند.

اگر هیچ کس برای کمک در دسترس شما نیست، پس از دو دقیقه ماساژ قلبی و تنفس دهان به دهان به اورژانس تلفن بزنید و به سرعت ماساژ را پی بگیرید.

تنفس دهان به دهان

در طول نخستین دقایق پیدایش ایست قلبی، اهمیت ماساژ قلبی بسیار بیشتر از تنفس دهان به دهان است. تنفس دهان به دهان خواه از لحاظ روانی، خواه از نظر عملی کاری دشوار است. اگر می خواهید به بیمار تنفس مصنوعی بدهید باید بعد از هر سی ماساژ قلبی، ۲ نفس دهان به دهان به بیمار بدهید.

برای انجام این کار سر بیمار را به عقب ببرید و چانه او را به طرف بالا بکشید. این کار کمک می کند راه های هوایی باز شوند. سپس بینی بیمار را مسدود می کنید و به صورت دهان به دهان هوای درون ریه های خود را به قفسه سینه بیمار می دهید. لازم نیست قبل از این کار نفس عمیق بکشید. هر یک نفس مصنوعی باید ظرف یک ثانیه انجام شود. اگر نمی توانید از پس تنفس دهان به دهان با این سرعت برآیید، زمان را هدر ندهید و به ماساژ قلبی ادامه دهید.

شوک قلبی

رسیدیم به جایی که امکانات و حتی اطلاعات کمی در سطح کشور ما وجود دارد. در مواردی که علت ایست قلبی فیبریلاسیون بطنی باشد( به نظر می رسد در کشور ما علت بیش از نیمی از ایست های قلبی این آریتمی قلبی باشد) درمان قاطع، شوک قلبی یا دفیبرلاسیون(defibrillation) است.

امروزه انواع خانگی و قابل حمل دستگاه های شوک قلبی خودکار برای استفاده توسط عموم مردم ساخته    می شود. این دستگاه ها که بهAED شهرت دارند کارکردی راحت و تقریباً تمام خودکار دارند. به طور کلی، امروزه در کشورهای غربی و حتی در برخی کشورهای خاورمیانه فرودگاه ها، فروشگاه ها، باشگاه های ورزشی  بزرگ و اماکن تجمع مردم از این دستگاه بهره مند هستند.

ماساژ قلبی باید تا زمانی ادامه یابد که پرسنل اورژانس یا دستگاه شوک خودکار به بالین بیمار رسانده شوند. شاید همین جمله اهمیت وجود این دستگاه را نشان می دهد.

درست است که در کشور عزیزمان متاسفانه هنوز به جایی نرسیده ایم که در اماکن عمومی دستگاه شوک خودکار موجود باشد اما انتظار داریم کلانتری ها، همه درمانگاه ها، آمبولانس ها و آتش نشانی ها دارای این دستگاه باشند. سیستم اورژانس هر شهر می تواند به سادگی با داشتن نقشه ای از دستگاه های شوک خودکار موجود در سطح شهر، به محض تماس همراهان بیمار، نزدیکترین آنها را به بالین بیمار اعزام کند.

کودکان

آچه تاکنون گفتیم درباره افراد بالای ۸ سال صادق است. درباره کودکان زیر ۸ سال چند تفاوت وجود دارد: برای کودکان یک تا هشت ساله بسته به جثه بیمار یک یا دو دست خود را روی جناغ در وسط قفسه سینه بیمار قرار دهید و تند و نسبتاض محکم فشار دهید یعنی ۱۰۰ بار در دقیقه طوری که جدار قفسه سینه به اندازه یک دوم تا یک سوم از عمق قفسه سینه فرو رود. در کودکان زیر یک سال دو انگشت خود را در میان و زیر خطی قرار دهید که پستان های او را به هم وصل می کند.

برای سهولت یادگیری می توان بقیه موارد تفاوت ها را نادیده گرفت.

در پایان

در نظر داشته باشید که در این مورد وقت طلاست. اگر ظرف سه تا پنج دقیقه بیمار به زندگی برنگردد و در این حین و پس از آن ماساژ قلبی و هوای کافی به طور مناسب دریافت نکند، گریز از مرگ غیر محتمل     می شود. گاهی هم فرد از خطر مرگ رهایی می یابد ولی به علت صدمات مغزی، زندگی رنج آوری در انتظار اوست. اما با رعایت موارد گفته شده و در موارد فیبریلاسیون بطنی با شوک بموقع می توان درصد نجات یافتگان را به طور قابل ملاحظه ای افزایش داد.