می دونیم که آهنگ درمانی ریشه در هزاره های قبل در ایران و شرق داره، اما می دونید اولین بار در دنیای پیشرفته از آهنگ درمانی کجا و کِی استفاده شد؟ پاسخ: سال ۱۹۴۵ میلادی در وزارت جنگ ایالات متحده آمریکا به طور رسمی با هدف و با نام آهنگ درمانی، موسیقی نواختند.

آهنگ درمانی یا موسیقی درمانی یک درمان مبتنی بر شواهد علمی است. پژوهش های پزشکی نشان می دهند آهنگ درمانی در درمان بسیاری از بیماری ها مانند افسردگی نقش موثری دارد. برای تاثیر آهنگ درمانی اصلا لازم نیست بیمار هیچ مهارت یا درکی از موسیقی داشته باشد.

آهنگ درمانی چیست؟

هر گونه استفاده پزشکی از موسیقی برای رسیدن به اهداف درمانی در یک فرد، آهنگ درمانی است. تخلیه و مدیریت استرس، بهبود خُلق و خود-اِبرازی چند نمونه از اهداف درمانی این تکنیک به شمار می روند.

جالب است بدانید پژوهش های زیادی روی این موضوع انجام شده و آهنگ درمانی مورد حمایت شواهد و پژوهش های علمی است. فرد بیمار، موسیقی درمانی را ممکن است به صورت های گوناگونی تجربه کند مانند گوش سپردن به آهنگ، آواز خواندن، نواختن ساز یا به اصطلاح اجرای موسیقی یا حتی آهنگ سازی. باز هم تکرار می کنم برای شرکت در موسیقی درمانی به هیچ مهارت یا استعداد در موسیقی نیازی وجود ندارد.

آهنگ درمانی از چه جنبه هایی می تواند به سلامت ما کمک کند؟

استفاده از موسیقی برای درمان می تواند در ابعاد گوناگون برای سلامت ما مفید باشد. آهنگی درمانی در جنبه های زیر به ما کمک می کند:

• بُعد روانشناسی و روانپزشکی
• جنبه هیجانی و عاطفی
• سلامت جسم
• بُعد معنوی و روحیات
• قدرت شناختی
• جنبه اجتماعی

برخی از مثال های عینی ترِ تاثیر آهنگ بر سلامت انسان به شرح زیر هستند:

• پایین آوردن فشار خون بالا
• بهبود حافظه
• بهبود روابط انسانی و توسعه روابط اجتماعی در صورت استفاده از موسیقی همراه با دیگران
• بازتاب دادن خود، افکار خود و احساسات خود
• کاهش انقباض و گرفتگی عضلات
• تنظیم کردن خود و افزایش توانایی تسلط و اِشراف روی اندیشه ها و احساسات خود
• افزایش انگیزه ها و تاثیر انگیزشی آهنگ
• تسکین درد
• افزایش شادمانگی

همان طور که در ابتدای متن هم گفته شد وزارت جنگ آمریکا نخستین بار در بیمارستان های نظامی از آهنگ درمانی در کنار سایر روش های مداوا مانند فیزیوتراپی در بهبود سربازان استفاده کرد.

آهنگ درمانی برای چه بیمارانی تاکنون استفاده شده است؟

همه انسان ها از هر فرهنگ و هر سنی با هر زمینه قبلی از موسیقی و آهنگ درمانی بهره می برند و به اصطلاح به آهنگ درمانی جواب می دهند. گروه هایی که تاکنون با استفاده از آهنگ درمانی بهبود یافته اند را در زیر ذکر می کنیم:

• سربازها و نیروهای بازنسشته نظامی برای ترمیم صدمات روانی تحت آهنگ درمانی قرار می گیرند
• مبتلایان به بیماری اوتیسم هم در محیط قابل پیش بینی و دارای ساختار بهتر یاد می گیرند
• بیماران مبتلا به آلزایمر. آهنگ درمانی به سبب ایجاد حس آشنایی، قابل پیش بینی بودن و حس امنیت عاطفی باعث تقویت حافظه می شود
• کسانی که در محیط های اصلاحی یا نگهداری قرار دارند مانند مراکز درمانی بیماران روانپزشکی یا آسایشگاه ها
• قربانیان اتفاقات ناگوار و فجایع گوناگون با آهنگ درمانی سطح کمتری از نگرانی، درد و استرس را تجربه می کنند. این افراد با آهنگ درمانی احساس اطمینان و کنترل بیشتری نسبت به خود پیدا می کنند. همچنین موسیقی درمانی راهی غیرگقتاری را برای ابراز احساسات این افراد می گشاید.
• بیماران مبتلا به مشکلات جسمی مانند بیماران قلب و عروق، مبتلایان به سرطان، دیابت، سردرد، سایر دردهای مزمن، کسانی که جراحی کرده اند و همچنین افرادی که در حال بازتوانی هستند
• بیماران اعصاب و روان از آهنگ درمانی منفعت زیادی می برند. آهنگ درمانی باعث بهبود روابط این افراد و تقویت ابراز خودشان می شود. همچنین به واکاوی اندیشه ها و احساسات آنها و بهبود خُلق و تقویت تمرکزشان کمک می نماید.
• معتادها به انواع اعتیادها. آهنگ درمانی انگیزه و اعتماد به نفس را در این افراد افزایش می دهد. همچنین باعث غلبه بر اضطراب و کاهش تنش عضلانی می شود. آهنگ درمانی آگاهی نسبت به خود و مهارت های غلبه بر استرس را در این افراد بهینه می سازد.

آهنگ درمانی در کجا قابل انجام است؟

بیمارستان ها، آموزشگاه ها و مدارس، مراکز نگهداری و آسایشگاه ها، کلینیک ها و مطب ها، مراکز درمانی بیماران اعصاب و روان، و مراکز نگهداری افراد دارای معلولیت ذهنی برای اجرای آهنگ درمانی محیط هایی ایده آل محسوب می شوند.

آیا برای آهنگ درمانی باید بستری شد؟

نه! امکان موسیقی درمانی هم به صورت سرپایی و در کلینیک، مانند یک جلسه مشاوره، هم در بیمارستان و برای یک بیمار بستری قابل انجام است. همچنین موسیقی درمانی به صورت گروهی هم می تواند موثر باشد.

آیا آهنگ درمانی در کودکان و نوجوانان هم کاربرد دارد؟

بله! آهنگ درمانی می تواند به این گروه های سنی در موارد زیر کمک کند:

• اختلالات رفتاری
• اختلالات خُلقی یا اضطرابی
• اختلال بیش فعالی و کاهش تمرکز
• اوتیسم
• ضربه های روحی
• انواع اعتیاد

آیا پیش از جلسه آهنگ درمانی باید کاری کرد؟

پیش از آغاز جلسه آهنگ درمانی متخصص آهنگ درمانی نقاط ضعف و قوت ما را بررسی می نماید. او ممکن است در مورد مسائل زیر با ما صحبت کند:

• سلامت هیجانی و عاطفی
• سلامت جسمی
• پاسخ های طبیعی و رفلکس های بدن
• مهارت های حرکتی و حسی
• عملکرد اجتماعی
• توانایی برقراری ارتباط
• مهارت های شناختی (حافظه و هوش)
• تبحر یا زمینه ما در موسیقی و آهنگ
• سابقه صدمات روحی
• عوامل آغازکننده صدمات روحی

به عنوان نمونه، درمانگر ما درباره نوع موسیقی و آهنگی که دوست داریم با ما صحبت می کند. او سپس با ما درباره اهدافی که از آهنگ درمانی در نظر باید بگیرد، مشورت می نماید. همچنین برای طراحی برنامه آهنگ درمانی باید موارد زیر در نظر گرفته شود:

• علائق و سلایق ما در زمینه موسیقی
• سن ما و سطح نمو ما
• توانایی های بدنی
• توانایی های شناختی
• عامل صدمه روحی به ما

در جلسه آهنگ درمانی چه اتفاقی رخ می دهد؟

در طول یک جلسه موسیقی درمانی یکی یا چند تا از موارد زیر اجرایی می شود:

• آفرینش موسیقی مانند ساختن یک آهنگ، ترانه سرایی و سرودن متن آواز، یا ساختن ترکیبی از اجزای موسیقی
• آواز خواندن یا اجرای یک آهنگ با استفاده از صدای خود
• گوش دادن به یک ترانه و از آهنگ و متن ترانه آن لذت بردن
• رقصیدن که ممکن است از حالت ساده مانند ضربه زدن به زمین با انگشتان پا تا یک رقص پیچیده و سخت را در برگیرد.
• به بحث گذاشتن متن ترانه ها یعنی متن یک ترانه خوانده می شود؛ سپس معنا آنها مورد مباحثه قرار می گیرد.
• نواختن ساز و اجرای موسیقی مانند پیانو زدن یا گیتار زدن

پس از جلسه آهنگ درمانی چه انتظاری باید داشته باشیم؟

در پایان جلسه آهنگ درمانی، پزشک درمانگر کارآمد بودن جلسه را مورد ارزیابی قرار می دهد. باید بتوان فهمید در این جلسه تا چه حد به اهداف درمانی نزدیک شده ایم. به طور معمول، ممکن است برای رسیدن به اهداف درمانی، شرکت در چندین جلسه آهنگ درمانی لازم باشد.

آیا موسیقی درمانی واقعا تاثیر دارد؟

بدون تردید با استفاده از موسیقی به عنوان یک ابزار درمانی، توانایی های ما تقویت می شود و آثار مثبت آن نه فقط در بهبود بیماری که در سایر جنبه های زندگی آشکار می شود.

آیا آهنگ درمانی عارضه ای هم دارد؟

بزرگ ترین مشکلی که پیش رو قرار دارد، این است که بیمه ها هزینه مربوط به آهنگ درمانی را نمی پردازند!