اگر یک فرد با هر گونه تیر یا گلوله شلیک شده از سلاح مانند انواع تفنگ یا سایر سلاح‌ها آسیب ببیند، دچار زخم گلوله شده است. مطالب این نوشتار برای همه زخم‌های ناشی از گلوله تهیه شده است.

مکانیسم ایجاد زخم گلوله

گلوله‌ها دارای انواع بسیار گوناگونی هستند. رایج‌ترین نوع گلوله حاوی مرکزی از جنس سرب است که با پوششی از یک جنس دیگر پوشیده شده است. دو عامل آسیب یا مرگ ناشی از گلوله را تعیین می‌کند:
۱- جایی که گلوله در آن می‌ماند
۲- مسیری که گلوله در بدن طی می‌کند

سر و گردن حساس ترین نقاط بدن به لحاظ مرگ و آسیب ناشی از گلوله به شمار می‌روند زیرا سیستم اعصاب مرکزی و رگ های بزرگی را در خود جای داده‌اند. سه چهارم افرادی که گلوله به سر یا گردن آنها می‌خورد ظرف ۴۸ ساعت جان می‌بازند.

سرعت حرکت گلوله به نوع تفنگ و چاشنی گلوله بستگی دارد. میزان آسیب وارده به بافت بدن به دو عامل بستگی دارد:
۱- سرعت و نوع حرکت گلوله هنگام شلیک
۲- جرم و/یا حجم گلوله

آسیب ناشی از ورود گلوله به بدن در ابتدا با سایر زخم‌ها فرقی ندارد. یعنی گلوله پوست و سایر بافت‌ها را می شکافد و بعضی از بافت ها را تحت کشیدگی یا فشار قرار می‌دهد. این امر باعث پارگی (مانند اعضای درون شکم) یا کشیدگی برخی از اعضای بدن می‌شود.
وقتی گازهای گرم حاصل از شلیک رفع شدند، بافت نرم روی هم می‌افتد و حفره ناشی از عبور گلوله را تا حدودی می‌بندد اما بخشی از این حفره باقی می‌ماند.

انرژی حرکتی گلوله ممکن است باعث آسیب به بافت‌های دورتر از مسیر گلوله هم بشود.

انواع تفنگ‌های بادی یا تقویت شده با گاز در عمل سلاح‌هایی کشنده هستند که سرعت گلوله‌های آنها کم محسوب می‌شود. اگرچه بیشتر قربانیان این اسلحه، آسیب می‌بینند اما مرگ و میر به دنبال اصابت گلوله‌های این تفنگ‌ها هم گزارش می‌شود. چشم، گردن و شکم رایج‌ترین اعضای بدن هستند که هدف تیراندازی با این سلاح‌ها واقع می‌شوند.

چگونه از زخم گلوله مراقبت کنیم؟

اصل نخست ایمنی خودمان است. ابتدا مطمئن شویم خطر بیشتری قربانی و خودمان را تهدید نمی‌کند. آیا آدمکش هنوز در محل است؟ آیا فرد دیگری از جمله خود قربانی اسلحه دارد؟ بهتر است در صورت امکان با لباس های ضدگلوله یا ضدخنجر در چنین مواردی حضور پیدا کنیم.

مانند همه موارد دیگر مهم‌ترین کار، مراقبت ABC است.
A: Airway راه هوایی باز باشد
B: Breathing. قربانی نفس بکشد
C: Circulation قلب قربانی در حال تپش باشد

اگر فرد هشیاری خوبی ندارد، باز نگه داشتن راه هوایی کار نخست است. در وضعیت درازکش، سر قربانی را روی سطح سفت قرار دهید و چانه او را به سمت بالا بکشید. اگر امکانات اورژانس در دسترس شماست یک ایروی دهانی برایش بگذارید تا راه تنفسی باز بماند.

برای اطمینان از تنفس و تپش قلب به طور همزمان، گوش خود را روی قفسه سینه قربانی قرار دهید به گونه‌ای که نگاه شما متوجه شکم بیمار باشد. شنیدن صدای تپش قلب و دیدن بالا و پایین رفتن شکم خیال ما را درباره تنفس و گردش خون بیمار مطمئن می‌کند.

اگر بیمار وضعیت بدی دارد در عین انجام این کارها به فکر انتقال وی به مرکز درمانی هم باشید.

میزان خونریزی از زخم‌ها مهم است. آسیب به رگ و تعداد زخم در تعیین میزان خونریزی اهمیت دارد. به عنوان نمونه، یک مرد ۸۰ کیلویی حدود ۴۸۰۰ سی سی خون دارد. اگر او ۲۵ درصد (۱۲۰۰ سی سی) خون از دست بدهد زندگی‌اش به شدت به خطر می‌افتد. به همین دلیل پس از کارهای اولیه، بند آوردن خونریزی اهمیت دارد.

لباس روی محل زخم را باز یا پاره کنیم. اگر امکان شستشوی محل زخم وجود دارد آن را بشوییم. اگر کثیفی یا خاک مشخصی می‌بینیم آن را کنار بزنیم و زخم را تا حد ممکن تمیز کنیم. اکنون یک پارچه تمیز روی آن قرار داده و فشار دهیم. بیرون آوردن گلوله برخلاف آنچه در فیلم‌ها دیده‌ایم اهمیت چندانی ندارد. بنابراین اگر فردی هدف گلوله‌های مشقی با تفنگ تقویت شده قرار گرفته، برای بیرون آوردن گلوله عجله لازم نیست. 

در مورد گلوله جنگی، بیشتر به فکر بند آوردن خونریزی و درمان زخم باشیم. باز ماندن زخم و بخیه نزدن آن تا ۴۸ ساعت بلامانع است. پس از این مدت پزشک بهتر می‌تواند جزییات آسیب را ببیند و درمان زخم را بهتر انجام دهد.

عفونت زخم گلوله

تزریق وریدی آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری از عفونت در این ۴۸ ساعت مفید است. سفالکسین  یا سفازولین گزینه‌های خوبی هستند. علاوه بر سفالکسین یا سفازولین حتما جنتامایسین وریدی هم در نظر گرفته شود.‌ اگر امکان تزریق وریدی وجود ندارد، تزریق عضلانی هر شش ساعت یک بار هم شاید مفید باشد.

در اولین فرصت زخم را با سرم نرمال سالین (سرم نمکی) شستشو دهیم. سپس روی زخم را با گاز استریل پانسمان نماییم. اگر پانسمان پر از خون شد باید تعویض شود.

کنترل درد زخم گلوله

برای کنترل درد قربانی از استامینوفن یا استامینوفن کدئین استفاده کنیم. از دادن سایر مسکن‌ها مانند ژلوفن و آسپیرین و امثال آنها خودداری کنیم زیرا ممکن است باعث افزایش خونریزی شوند. اگر درد بیمار با استامینوفن همچنان زیاد است دادن اکسازپام (اثر کوتاه مدت) یا دیازپام (اثر طولانی‌تر) می‌تواند کمک کند. بهتر است از اکسازپام و دیازپام همزمان با کدئین استفاده نکنیم.

نتیجه

مراقبت از زخم گلوله بدون انجام جراحی و با روش‌های بالا در چهار پنجم موارد بسیار موفق است و نتایج خوب به همراه دارد.

اگر در مورد گاز اشک آور پرسشی دارید اینجا کلیک کنید.