آذر ۱۳۹۱-

شما فکر می کنید مهمترین عاملی که باعث کاهش یافتن کیفیت آموزشی مدارس انجمن زرتشتیان تهران طی بیست سال گذشته شده یا می شود، چیست؟ چرا یکی دو سال است که کیفیت رو به بهبود نهاده است؟ شاید نگاهی به تاریخ بتواند کمک کننده باشد. با هم به دوران قهقرای کیفیت این مدارس در ابتدای دهه ۱۳۴۰ نگاه می کنیم و به کارهایی که به اوج گرفتن دوباره آنها در اواسط و انتهای دهه ۱۳۴۰ انجامیده می پردازیم و می بینیم که تمرکز و توجه چه نقش بزرگی در افزایش کیفیت و باقی ماندن آن دارد.

انتخابات هیات مدیره گردش بیست و نهم انجمن زرتشتیان تهران بنا به دلایلی باطل اعلام می شود. درست در زمانی که مدارس انجمن در بدترین کیفیت آموزشی خود در آن دوران به سر می بردند. انتخابات مجددی برگزار شد و به دنبال آن گردش بیست و نهم انجمن به ریاست جناب آقای دکتر فرهنگ مهر شکل گرفت. در مورد این انتخابات بحث برانگیز و پیامد آن جملات آقای دکتر فرهنگ مهر در اواسط گردش بیست و نهم بسیار خواندنی است ولی از حوصله این مقاله خارج است. به هر حال هیات مدیره ای که در این گونه شرایط التهاب به سر کار می آید، به طور معمول فقط کار روزمره می کند و از تصمیم گیری های بزرگ و تلاش برای بهبود به ویژه در مورد مسایلی که پیچیده و مزمن است پرهیز می کند، اما گردش ۲۹ این گونه نبود.

«ما باید با تمام قوا در راه حفظ موسسات فرهنگی که پدران ما با خون دل بنیان نهاده اند بکوشیم» جمله ای از آقای دکتر فرهنگ مهر در ابتدای «صورت خلاصه گزارش» در مبحث امور فرهنگی از نظرتان گذشت. فقط شعار نداده اند بلکه عمل کرده اند، ادامه را بخوانید: «با توجه به کسر بودجه هنگفتی که موسسات فرهنگی ما در سالهای اخیر داشته اند لازم بود. درباره نحوه اداره این موسسات تجدید نظر کلی به عمل آید و فلسفه وجودی آنها مورد مداقه بیشتر قرار داده شود. علل اصلی ایجاد مدارس زرتشتیان سه چیز بوده است.

۱-      تاسیس مدارسی که فرزندان زرتشتیان بتوانند در آن جا تحصیل نمایند زیرا …

۲-      … تشکیل مدارس پیشرفته ای که نوباوگان زرتشتی بتوانند در آن مدارس … تعلیمات دینی زرتشتی فرا گیرند …

۳-      تشکیل مدارس نمونه ای که نوباوگان رجال کشور در آن تحصیل کنند باعث اعتلای نام زرتشتیان بود. باید اقرار کرد که پدران ما در این امر خطیر موفق شدند …

ولی از سالها پیش وضع تحصیل در ایران عوض شده است … بنابراین باید دید واقعاً علت حفظ و بنای این مدارس در چه باید باشد؟»

جناب آقای دکتر فرهنگ مهر در ادامه یکی از تاریخی ترین و ماندگارترین سخنان مسوولان زرتشتی معاصر را به قلم می آورد، جمله ای که باید سرلوحه همه ادوار هیات مدیره انجمن می بود و باشد: «جامعه زرتشتی وقتی خواهد توانست مانند گذشته از اداره این مدارس و انجام این خدمت بزرگ فرهنگی افتخار لازم را به دست آورند که از هر جهت در میان مدارس تهران برجسته و درخشان باشند- مدارس درجه دوم به درد ما نمی خورد.

کاملاً درست است، فلسفه وجودی مدارس انجمن از همان ابتدا یعنی حدود یک قرن پیش بر همین اصول قرار داشته و هم اکنون هم این جمله صحیح است که «مدارس درجه دوم به درد ما نمی خورد.» آقای دکتر فرهنگ مهر در ادامه همین گزارش به یک نکته مهم می پردازد: او بیان می کند که در بیست سال گذشته (حدوداً از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰) دگرگونی های مهمی در سایر مدارس رخ داده ولی مدارس ما در آن بیست سال هیچ تغییر مثبت و پیشرفتی نداشته اند.

چنین به نظر می رسد که این گفته برای زمان ما هم صدق کند یعنی سایر مدارس در بیست سال گذشته از ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۰ بسیار پیشرفت کرده اند. مدارس غیردولتی با آموزگارانی عالی بهترین نتایج را در کنکور به خود اختصاص داده اند و روش های مدرن فعالیت های جستجوگرانه به جای آموزش مستقیم در دبستان ها به کار گرفته می شود ولی مدارس زرتشتیان به جز افزوده شدن چند کامپیوتر و پروژکتور چندان از لحاظ به کارگیری عالی ترین آموزگاران و نیروی انسانی در همه درسها و در همه سطوح بهره ای نبرده است. البته شکی نیست که برخی از مدیران، معاونان و آموزگاران مدارس ما واقعاً در حد عالی هستند اما همان طور که با یک گل بهار نمی شود، «مدارس درجه دوم به درد ما نمی خورد.» مدارس ما باید در تمام سطوح و از همه نظر عالی باشد تا بتواند فلسفه وجودی خود را توجیه کند.

اکنون که شرایط مدارس امروز و آن زمان این قدر شباهت دارد، ببینیم در آن زمان چه شده است؟ آقای دکتر فرهنگ مهر چنین می نگارد:

«در بررسی های اولیه ای که از وضع مدارس به عمل آمد به مشکلات زیر برخورد کردیم:

۱-      مدیران این مدارس خود را مسوول نمی دانستند و … برطرف کردن سوءتفاهماتی که از سوی این مدیران در ذهن بعضی از اولیای وزارت آموزش و پرورش و اولیای اطفال به  وجود آمده بود محتاج اقدامات وسیعی از طرف انجمن بود …

۲-      کسر بودجه مدارس … صدمه می زد. با آن که برای انجمن روشن بود که هیچ گونه اصلاح اساسی بدون تغییر لازم در کادر مدیریت مدارس امکان پذیر نیست ولی … به این ترتیب موفق شدیم مدیران شایسته ای را برای مدارس زرتشتی انتخاب کنیم . … خوشبختانه برای جبران قسمتی از کسر بودجه از همکیشان نیک اندیش استمداد نمودیم و آنها نیز با آغوش باز به تقاضای انجمن برگزیده خود جواب مثبت دادند …»

جناب آقای دکتر فرهنگ مهر گزارش خود به مردم را که نشان از مسوولیت پذیری، شجاعت و پاسخگو بودن وی و بقیه هیات مدیره گردش ۲۹ انجمن دارد چنین می نویسد: «برای اصلاح قطعی امور فرهنگی … برنامه صحیحی تنظیم گردید. در وهله اول انجمن متوجه افراد زرتشتی که سالها در موسسات فرهنگی کشور خدمت کرده اند … شد. در جلسات متعددی که تشکیل گردید طرحی تهیه شد که رئوس آن به قرار زیر است:

۱-      از قبول محصلین مجانی و تخفیفی حتی المقدور خودداری شود …

۲-      با استفاده از بهترین معلمین (حتی با پرداخت بالاترین حقوقها) کیفیت آموزش مدارس بالا برده شود.

۳-      با وجود کسر بودجه مدارس در ظرف دو یا سه سال سرمایه گذاری لازم … به عمل آید.

وی می افزاید: «تردیدی نیست که یکی از هدف های تاسیس این مدارس کمک به زرتشتیان بی بضاعت از راه پذیرش فرزندان آنان به طور رایگان یا با تخفیف بوده است ولی مسلماً از این امتیاز نباید زرتشتیان و سایر هم میهنان متمکن سوء استفاده نمایند.»

نمی دانم شاید امروز «فرهنگ» نداریم، شاید اثری از «مهر» نیست ولی حداقل می توانیم ادای «فرهنگ مهر» را درآوریم و از روی دست او کپی برداریم و کاری کنیم. هم فرهنگ لازم است، هم مهر: هم برنامه ریزی نیاز داریم، هم شجاعت اجرا.